Clingendael waarschuwt: Nexperia-ingreep kan uitmonden in geopolitieke chipcrisis
In dit artikel:
Het Nederlandse kabinet en de Ondernemingskamer grepen in bij chipfabrikant Nexperia door de Chinese eigenaar en topman Zhang Xuezheng (bijnaam Wing) tijdelijk uit zijn functie te zetten. De actie, gesteund door de Wet beschikbaarheid goederen (Wbg) uit 1952 en uitgevoerd door minister Vincent Karremans (Economische Zaken), is bedoeld om economische veiligheidsrisico’s te beheersen nadat bestuurders van Nexperia vermoedens van wanbeleid en belangenverstrengeling aan de kaak stelden.
Direct na de schorsing voerde China tegenmaatregelen in: exportcontroles verbieden halffabricaten en afgewerkte componenten die in Chinese fabrieken van Nexperia worden geassembleerd nog naar Europa te sturen. Omdat ongeveer de helft van de assemblage van in Europa bestemde onderdelen in China plaatsvindt, treft dit vooral de auto-industrie en ook defensie en consumentenelektronica. De Duitse autofabrikanten worden genoemd als kwetsbare afnemers door hun afhankelijkheid van deze onderdelen en hun just‑in‑time-voorraadbeleid.
Denktank Clingendael — en onderzoeker Alexandre Ferreira Gomes in het bijzonder — waarschuwt dat dit slechts het begin kan zijn van een stevige diplomatieke en economische escalatie tussen Nederland en China. Beijing reageerde snel, wat volgens Clingendael laat zien dat de Chinese vestigingen van Wingtech/Nexperia nauwe banden met de staat hebben of ten minste door de staat als strategisch worden behandeld. Verdere vergeldingsmaatregelen zouden onvoorspelbaar en mogelijk verstrekkend kunnen zijn, met spillover naar andere Europese chipbedrijven en leveranciersketens.
Nederland verdedigt het ingrijpen met een beroep op economische veiligheid: de Ondernemingskamer concludeerde dat Zhang risicovol handelde, onder meer door een te grote waferbestelling waarmee vermoedelijk andere belangen werden gesteund. Onderzoek van NRC en documenten van de beurs van Shanghai schetsen bovendien een patroon van bestuurlijke en financiële misstanden rond Zhang: eerdere veroordelingen, boetes en onregelmatigheden in jaarverslagen en beursgedrag. De VS plaatsten Wingtech eerder op een lijst van vooral-Chinese bedrijven waarvoor Amerikaanse technologieexport beperkt is; Nexperia valt daardoor ook onder die restricties.
De zaak illustreert tegelijkertijd een bredere verschuiving in Europa: overheden bekijken techbedrijven steeds strategischer en grijpen sneller in bij eigendom of governancezorgen. Waar ASML en TSMC al als cruciale schakels gelden vanwege geavanceerde technologie, speelt Nexperia vooral een sleutelrol als leverancier van minder geavanceerde maar voor de auto-industrie essentiële chips.
Belanghebbenden zoals de vereniging van Europese autofabrikanten (ACEA) vrezen ernstige productieonderbrekingen als China het exportverbod niet intrekt, omdat vervanging van leveranciers maanden kan duren en voorraden beperkt zijn. ACEA dringt aan op snelle, pragmatische oplossingen.
De affaire is een testcase: hij speelt zich af tussen een kleine Europese staat en de Chinese grootmacht en kan precedentwerking hebben voor interventies bij bedrijven met buitenlandse aandeelhouders. Clingendael waarschuwt dat China ook andere dwangmiddelen kan inzetten — bijvoorbeeld het beperken van de toegang tot de Chinese markt voor bedrijven die nauw met de VS samenwerken — waarmee mondiale leveringsketens structureel kunnen veranderen. Voor Nederland en Europa blijft een politieke, diplomatieke oplossing het meest wenselijk om verdere ontwrichting te voorkomen.