Debat over Nexperia verdiept roep om gecoördineerde Europese aanpak
In dit artikel:
De Tweede Kamer wil dat Nederland samen met andere EU-landen een gecoördineerd industriebeleid ontwikkelt en over gemeenschappelijke instrumenten beschikt om in te grijpen wanneer strategische kennis, octrooien of productiecapaciteit dreigen te verdwijnen. Dat pleidooi stond donderdagavond centraal tijdens het debat over minister Vincent Karremans (Economische Zaken) en zijn optreden rond chipfabrikant Nexperia, een door China gecontroleerd bedrijf waarvan de zaak leidde tot een dieptepunt in de handelsrelatie met Beijing.
Aanleiding was Karremans’ besluit tijdelijke maatregelen van Nexperia’s Chinese eigenaar tegen te houden omdat die de Nederlandse en Europese vestigingen zouden kunnen schaden. China reageerde daarop met exportverboden op in China gemaakte halffabricaten, waardoor de wereldwijde toelevering van zogeheten legacy-chips verstoord raakte en onder meer de Duitse auto-industrie in de problemen kwam. Kamerleden, onder wie Tom van der Lee (GroenLinks-PvdA), noemen de Chinese reactie buitenproportioneel en wijzen erop dat zulke exportbeperkingen normaal alleen bij militaire belangen worden ingezet.
Politieke fracties van Volt, GroenLinks-PvdA, D66 en VVD dienden een motie in die de regering oproept in Europees verband stappen te zetten naar een gezamenlijk industriebeleid. Een ander voorstel van die fracties en de ChristenUnie wil de Nederlandse wet op investeringscontrole (de Wet Vifo) uitbreiden naar alle bedrijven en ook terugwerkende kracht mogelijk maken voor overnames vóór het bestaan van die wet in 2023; minister Karremans steunt die uitbreiding niet. Een breed gesteunde motie van ChristenUnie, Volt, D66, GroenLinks-PvdA, SGP, CDA en BBB vraagt om aanvullende beleidsinstrumenten om strategische autonomie te vergroten, met speciale aandacht voor risico’s in waardeketens en bij bedrijfsovernames; de minister staat open voor een beperkte aanvulling.
Meerdere partijen willen dat Europa minder afhankelijk wordt van productie en assemblage van chips in China, ook voor minder geavanceerde maar kritische legacy-chips. De Europese Chips Act biedt een kader, maar Kamerleden vinden dat maatregelen te langzaam renderen voor bedrijven als Nexperia. Het CDA riep de regering op om de Nederlandse cruciale private infrastructuur systematisch in kaart te brengen — bijvoorbeeld een top‑100 van te beschermen bedrijven en locaties — om voortaan geen ad-hocbeleid meer te voeren.
Tijdens het debat kreeg Karremans forse kritiek omdat hij zijn aanpak niet vooraf met andere EU-landen of de Europese Commissie had afgestemd en omdat hij het instrumentarium van de Wet beschikbaarheid goederen (Wbg) gebruikte dat zelden is ingezet. Karremans verdedigde zich: hij vreesde dat een brede vooraankondiging de Chinese eigenaar zou waarschuwen, waarna deze snel onomkeerbare stappen zou kunnen zetten, en hij vond dat er sprake was van een acute dreiging. De minister zei dat hij schoorvoetend publieke uitspraken in een Guardian-interview betreurt omdat die arrogant overkwamen, maar bleef bij de keuze om in te grijpen om Nexperia Europa en haar intellectuele eigendom te beschermen. Volgens hem heeft Nederland in Brussel wel begrip en steun gevonden; hij en zijn ambtenaren hebben naar eigen zeggen ruim honderd gesprekken gevoerd om de zaak toe te lichten.
De relatie met China blijft kwetsbaar: Nederland handelst voor ongeveer 100 miljard euro met China en Karremans werd door Chinese ministers voorlopig niet op de agenda gezet bij een geplande handelsmissie, iets wat in de Kamer opgemerkt werd als een diplomatiek signaal. De Kamer lijkt echter eensgezind in de wens om Europese samenwerking en nieuwe middelen te versterken om strategische bedrijfsbelangen en toeleveringsketens beter te beschermen.