GroenLinks-PvdA wil krachtige minister met mandaat
In dit artikel:
GroenLinks-PvdA wil in het nieuwe verkiezingsprogramma een aparte minister voor Digitale Zaken met het mandaat en de middelen om de versnippering in het digitale domein te beëindigen. Kamerlid Barbara Kathmann — een uitgesproken pleitbezorger van publieke waarden in de digitale transitie — stelt dat één centrale aansturing nodig is om de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) te laten slagen en om onderwerpen als digitale soevereiniteit, regulering van techgiganten, veiligheid en gegevensbescherming doortastend aan te pakken.
Kathmann bouwt verder op de initiatiefnota “Wolken aan de Horizon”, die zij samen met Jesse Six Dijkstra (NSC) schreef en die brede Kamersteun kreeg. Die nota zette digitale autonomie op de politieke agenda en vormt volgens haar de basis voor de NDS. Een concreet doel uit haar voorstel is dat in 2029 dertig procent van Nederlandse data ondergebracht moet zijn bij Europese cloudproviders en dat er een rijkscloud met Nederlandse partijen wordt opgezet. Ook dringt ze erop aan onnodige migraties van overheidsdata naar de Verenigde Staten te stoppen; een motie in die geest kreeg ruime Kamersteun.
Uit Kamervragen van Kathmann blijkt dat ministeries sterk uiteenlopen in hun beoordeling van risico’s zoals de Amerikaanse Cloud Act. Sommige ministeries willen af van Amerikaanse clouds, anderen zien weinig gevaar. Kathmann betoogt dat een minister van Digitale Zaken kan zorgen dat elk departement met een investeringsagenda, heldere doelstellingen en een tijdlijn komt, en kan handhaven dat het Rijk meer opdrachten aan Europese of Nederlandse leveranciers gunt om afhankelijkheid van Amerikaanse techreuzen te verminderen.
Naast een bewindspersoon pleit GroenLinks-PvdA voor een Digitale Comptabiliteitswet die real-time inzicht in digitale uitgaven en geautomatiseerde verantwoording mogelijk maakt. Zo’n wet moet informatiehuishouding verbeteren, toezicht met AI-tools versnellen en ministeries dwingen gegevensministeries-overstijgend te coördineren. Kathmann verwacht dat betere informatiehuishouding ook helpt wettelijke termijnen voor Woo-verzoeken te halen en de algehele datakwaliteit te verhogen.
Andere punten uit het partijprogramma: de oprichting van een ai-fabriek in Groningen om rekenkracht en samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven te bieden (met respect voor dataprivacy en compensatie), het terugdringen van dure consultancy-opdrachten, en een sociaal-internetpakket om financieel kwetsbare groepen betaalbare toegang tot internet te geven. Ook pleit zij voor uitbreiding van Informatiepunten Digitale Overheid voor de circa 4,5 miljoen Nederlanders die moeite hebben met digitale diensten.
Kathmann waarschuwt dat uitvoering afhankelijk is van voldoende bekwame ambtenaren die ook daadwerkelijk invloed hebben binnen organisaties; momenteel zouden die capaciteiten tekortschieten. Ze is sceptisch over het voorstel van D66 voor een aparte minister voor Innovatie en Technologie: innovatie, zo vindt ze, hoort primair bij Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen te liggen, terwijl een minister van Digitale Zaken de fundamenten van de digitale overheid op orde moet brengen.
Hoewel Kathmann de afgelopen jaren aan invloed won op digitaal terrein, staat ze voorlopig op plaats 32 van de GroenLinks-PvdA-kandidatenlijst voor de komende Tweede Kamerverkiezingen — lager dan in 2023. Binnen de partij is inmiddels een voorkeurstemcampagne begonnen om haar positie te ondersteunen; onder meer oud-Kamerlid Astrid Oosenbrug heeft zich hiervoor ingezet. Computers en beleidsthema’s rond digitale soevereiniteit blijven zo prominent in de verkiezingsstrijd terugkomen.