Neuro-adaptieve ai: volgende tech-revolutie start in Delft en Berlijn
In dit artikel:
Het Duits-Nederlandse Zander Labs, opgericht door prof. Thorsten Zander en met CEO Jonathan Zwaan aan het roer, ontwikkelt neuro-adaptieve technologie die ai rechtstreeks laat aansluiten op menselijke hersenactiviteit. Het bedrijf, met onderzoeksgeschiedenis afkomstig uit de Technische Universität Brandenburg en operaties in Delft en Berlijn, toonde recent op de World Summit AI in Zaanstad/Amsterdam demonstraties van passieve brain-computer interfaces (BCI) die hersensignalen realtime decoderen en daarmee digitale systemen automatisch aanpassen.
Waar klassieke BCI’s bewuste input van de gebruiker vragen, werken Zander’s passieve systemen onopvallend op de achtergrond: EEG-sensoren meten mentale en emotionele toestanden zonder dat iemand er speciaal op hoeft te letten. Dankzij snelle decodering die milliseconden in plaats van weken of maanden vereist, kan software direct reageren op stress, vermoeidheid, aandacht en andere cognitieve signalen. Zander demonstreerde bijvoorbeeld een cursor die, zonder bewuste sturing, leert in welke richting een gebruiker een doel wil aanwijzen doordat het algoritme hersenreacties interpreteert en zo de beweging bijstuurt.
Technische doorbraken zitten vooral in de kalibratie en generalisatie. Zander Labs ontwikkelde universele classifiers — getraind op grote aantallen dataprofielen — die mentale toestanden betrouwbaar herkennen ongeacht welke sensoren worden gebruikt. Waar kalibratie vroeger een halfuur kostte, is die stap nu vaak overbodig; de eerste drie classifiers (zoals voor stress) zijn operationeel en er worden maandelijks nieuwe toegevoegd. Alle verwerking gebeurt on-device: interpretaties blijven op een eigen ontwikkelde chip zodat ruwe data niet naar de cloud gaan, wat de privacy en gebruikerscontrole moet waarborgen. Dataopslag is kort (enkele seconden) en alleen de interpretaties verlaten het systeem.
Commercieel heeft Zander Labs al momentum: het stond begin deze maand op nummer één in de Deloitte Technology Fast 50 met een groei van 9.950% over vier jaar. Zwaan schat het marktpotentieel op 80–400 miljard euro en benadrukt dat het bedrijf in Europa wil blijven. Productlancering wordt naar verwachting al eind volgend jaar ingezet: een eenvoudige, commerciële versie die één à twee geestestoestanden (bijvoorbeeld werkdruk of verrassing) herkent en kan dienen als human-computer interface of voor ai-training. Tegelijk ontwikkelt men compacte, draagbare hardware — een onopvallende, modulaire EEG en een versterker achter het oor ter grootte van twee euromunten — en een system-on-a-chip.
Toepassingen strekken zich uit van veiliger luchtvaart, chirurgie en verkeer tot gepersonaliseerde werkomgevingen, gaming en robuustere ai-systemen die van menselijke signalen kunnen leren. Neuro-ai kan sensorische gaten vullen (wat mensen wel zien maar sensoren missen) en AI-systemen menselijker maken door herseninzichten als aanvullende trainingsdata.
Genoemde uitdagingen zijn vooral kostenreductie en opschaling: trainingstijden voor gebruikers liggen tussen 0–15 minuten, voor machines 10–45 minuten, maar het goedkoper maken van hardware en schaalbare productie zijn cruciaal om consumententoepassingen bereikbaar te maken. Zander zelf ziet 2026 als het startpunt van een beslissende vijfjaarperiode waarin bruikbaarheid, betrouwbaarheid, maatwerk en marketing het fundament van hun r&d moeten omzetten in brede adoptie. Ethiek, veiligheid en privacy worden door on-device verwerking benadrukt, maar verdere maatschappelijke en regulatoire toetsing zal belangrijk blijven naarmate de technologie massaler wordt ingezet.