Rekenkamer: UWV faalt jarenlang met verouderde it-systemen
In dit artikel:
De Algemene Rekenkamer stelt dat het UWV jarenlang ernstig tekortschiet in de sturing en controle van de it-systemen en werkprocessen rond WIA-uitkeringen. Door verouderde en slecht aansluitende systemen, gebrekkige kwaliteitscontroles en een gefragmenteerde inrichting van de organisatie zijn tienduizenden foutieve uitkeringen ontstaan, met grote gevolgen voor uitkeringsgerechtigden en voor het vertrouwen in het stelsel.
Belangrijkste bevindingen
- IT en regelgeving: De systemen van UWV sloten onvoldoende aan op de complexe WIA-regels. Legacy-software en veelvuldige storingen maakten fouten waarschijnlijker en verplichtten medewerkers tot handmatig werk en overtypen tussen meer dan tien verschillende applicaties.
- Handmatig rekenen en halfautomatisering: Omdat systemen niet gekoppeld waren of berekeningen niet ondersteunden, gebruikten medewerkers eigen Excel-bestanden en handmatige controles. Een voorbeeld is de dagloonmodule die jarenlang waarschuwingen gaf die niet waren aangepast aan gewijzigde wetgeving.
- Schade in cijfers: Tussen 2020 en 2024 kregen minimaal 16.385 mensen te weinig WIA-uitkering en ruim 12.000 mensen te veel, alleen al door dagloonfouten.
- Cultuur en governance: De divisie Sociaal Medische Zaken (SMZ) opereerde autonoom: elk district paste regels en werkinstructies naar eigen inzicht toe. SMZ had eigen bevoegdheden voor it-prioritering en kwaliteitszorg, terwijl de centrale CIO alleen over UWV-brede it-onderwerpen ging.
- Bekend probleem, late actie: UWV wist al in 2016 dat vernieuwing nodig was, maar uitstel door beperkte capaciteit en andere prioriteiten leidde tot jarenlang afwachten. Pas vanaf 2023 kwam er UWV-brede, kortcyclische planning; in 2024 startten digitaliserings- en automatiseringsmaatregelen voor WIA-processen.
- Rol van het ministerie: De Rekenkamer oordeelt dat het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid onvoldoende doorvroeg en geen scherp beeld vroeg van welke informatie ministers nodig hadden. Problemen werden richting meerdere ministers (onder wie Wouter Koolmees, Karien van Gennip en Eddy van Hijum) vaak gebagatelliseerd of verdoezeld.
Conclusie en vervolg
De Rekenkamer noemt de combinatie van complexe wetgeving, verouderde it en losse organisatiecultuur verantwoordelijk voor het systeemfalen rond WIA. Er is volgens het rapport zowel wetgevende als technische modernisering nodig om herhaling te voorkomen. Demissionair minister Mariëlle Paul en UWV geven aan de aanbevelingen serieus te nemen. Voor de gedupeerde uitkeringsgerechtigden en voor herstel van vertrouwen blijft snelle uitvoering van verbeteringen cruciaal.