Tech als kans, veiligheid als voorwaarde in onderwijs
In dit artikel:
SURF waarschuwt in Tech Trends 2026 dat de digitale transformatie het Nederlandse onderwijs en onderzoek ingrijpend verandert: ai, cloud- en kwantumtechnologie bieden veel nieuwe mogelijkheden, maar verhogen ook kwetsbaarheden en afhankelijkheden. De analyse richt zich op hoe instellingen kunnen profiteren van deze technologieën zonder publieke waarden, autonomie en veiligheid uit het oog te verliezen.
Ai krijgt aandacht als een systeemtechnologie die de hele digitale stack raakt. In de praktijk vertaalt zich dat in automatisering van lesplanning, feedback en administratie, en in ai-toepassingen binnen online leeromgevingen. Tegelijk brengt dit risico’s met zich mee — van geautomatiseerd spieken tot deepfakes — en een grotere afhankelijkheid van leveranciers en infrastructuur. SURF benadrukt dat zij niet bepaalt hoe technologie in lespraktijk wordt ingezet: "Als SURF gaan wij niet over invulling van tech binnen het klaslokaal," aldus woordvoerder Tom Hoven. Wel pleit de organisatie voor digitale vaardigheden, ethische kaders en robuuste governance, plus veilige ai-pijplijnen en operationele strategieën.
Verder zien SURF en instellingen toenemende noodzaak voor interdisciplinair onderwijs en onderzoek — bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van slimme implantaten in de zorg — wat nieuwe curricula en samenwerking vraagt. Op het vlak van cybersecurity neemt complexiteit toe: ai helpt wel bij dreigingsmodellering en netwerkmonitoring, maar open access-beleid en internationale samenwerkingen vergroten risico’s. Hoven wijst erop dat datacapaciteit en cybersecurity prioriteiten zijn waar de sector aan werkt.
Privacyverhogende technieken zoals federated learning en synthetische data worden al ingezet in projecten bij onder meer AMC, SVB en UWV om veilige datadeling mogelijk te maken zonder brondata vrij te geven. SURF adviseert ook te investeren in crypto-agility, PETs (privacy enhancing technologies) en semantische datakwaliteit; ai kan taken als kwaliteitscontrole automatiseren maar heeft hoogwaardige, betekenisvolle data nodig.
Een structureel aandachtspunt blijft de afhankelijkheid van Amerikaanse hyperscalers. Europese alternatieven (zoals EOSC, NextCloud), TRUST- en FAIR-principes, gestandaardiseerde dataspaces en ontwikkelingen rond digitale identiteit (EUDI Wallet, Self‑Sovereign Identity, organisatorische wallets) moeten volgens SURF worden versterkt om autonomie en weerbaarheid te vergroten. Geopolitiek beleid zoals de European Chips Act wordt genoemd als noodzakelijk voor technologische onafhankelijkheid. Conclusie: brede sectorale samenwerking, technische investeringen en beleidskaders zijn essentieel om kansen te benutten en risico’s te beheersen.