Toenemend aantal wetenschappers en landen keren zich tegen EU-chatcontrol
In dit artikel:
Een brede groep van 679 wetenschappers (hoogleraren en doktoren, stand 11 september) heeft voor de vierde keer een open brief gestuurd aan de Europese Commissie waarin zij het nieuwste voorstel verwerpen om scan- en spionagesoftware op consumentenapparaten zoals smartphones en tablets verplicht te stellen. Eerdere brieven telden respectievelijk 312 en 379 ondertekenaars; de onderzoekers waarschuwen dat het voorstel in de huidige vorm de digitale samenleving ondermijnt.
De kritiek richt zich vooral op plannen rond detectie van CSAM (child sexual abuse material) en op pogingen om end-to-end‑encryptie (E2EE) te verzwakken of te omzeilen. In juli zocht de Commissie nog experts om juist aan die verzwakking te werken, wat de langlopende discussie over privacy versus handhaving nieuw leven inblaast. De wetenschappers benadrukken dat er geen serieus dialoog met de academische wereld heeft plaatsgevonden over deze voorstellen.
Binnen de EU is de steun verdeeld. Nederland heeft zich formeel tegen sommige maatregelen gekeerd, maar kabinetten en ministers hebben niet consequent afstand genomen van voorstellen als verplichte chatcontrole; eerdere Kamerbesluiten werden door minister Yeşilgöz-Zegerius niet uitgevoerd. De AIVD moest eind 2024 ingrijpen om Nederland terug te brengen naar een meer zorgvuldige koers, terwijl andere ministers blijven spreken over de noodzaak van een verordening en het vertrouwen op toekomstige technologie. Frankrijk draaide in juli om van tegenstander naar voorstander; Duitsland, Luxemburg en Slowakije hebben zich recent tegen het voorstel geschaard. Het Deense EU‑raadsvoorzitterschap ziet verplichte chatcontrole als prioriteit, maar dat maakt doorgang naar de volgende voorbereidende fase op 13/14 oktober onzeker.
De wetenschappers wijzen specifieke maatregelen zoals verplichte leeftijdsverificatie als disproportioneel en symptoombestrijdend; ze pleiten voor meer inzet op de oorzaken van kindermisbruik in plaats van grootschalige surveillance. Publieke actiegroepen en petities (onder meer FightChatControl.EU, een internationale petitie met >160.000 handtekeningen, en tegenstanders zoals EDRi) tonen grote maatschappelijke weerstand. Tegelijkertijd roepen sommige religieuze en rechtshandhavingsorganisaties op tot verplichte ‘safe-by-design’ AI-oplossingen om misbruik automatisch onmogelijk te maken. De discussie blijft daarmee sterk gepolariseerd tussen privacy- en rechtsbeschermingsbelangen, met belangrijke beslissingen die op EU‑niveau nog moeten vallen.